Ugledni magazin Politico objavio je veliku analizu u kojoj secira odnos predsjednika Srbije Aleksandra Vučića i Vladimira Putina odnosno, kako bi trenutna situacija mogla da zada žestom udarac režimu u Srbiji.
Njihovu analizu prenosimo u cijelosti:
“Predsjednik nije u korak s Evropom jer odbija uvesti sankcije Moskvi zbog rata u Ukrajini. Ovog puta čak se i Aleksandar Vučić bori da da se drži u oba smijera.
Srbijanski predsjednik je godinama pokušavao da održi prijatne odnose sa Rusijom Vladimira Putina, istovremeno njegujući veze sa Evropskom unijom, kojoj njegova zemlja želi da se pridruži, i sa Zapadom u širem smislu.
Ali ruska invazija na Ukrajinu stavila je Vučića u akutnu dilemu i već dovela balkansku zemlju u sukob sa EU, Sjedinjenim Državama i drugim silama jer odbija da uvede sankcije Moskvi.
Kao odgovor na Putinov rat, Vučić je pokušao da svoju ravnotežu podigne na novi nivo. Izjavio je “podršku teritorijalnom integritetu Ukrajine”, a njegova vlada je podržala rezoluciju UN-a u kojoj se osuđuje agresija Rusije. Ali on je odbacio pozive da se prikloni EU sankcijama, navodeći odbijanje Rusije da uvede takve mjere Srbiji tokom balkanskih ratova 1990-ih.
Čak i da je Vučić, koji se kandiduje za reizbor sljedećeg mjeseca, sada želio da se odlučno okrene Zapadu, to bi bilo teško učiniti — dobrim dijelom zbog politike koju vodi. Srbija je u velikoj mjeri zavisna od ruske energije. A Moskva uživa snažnu podršku među dijelom srpskog stanovništva, podstaknuta bujnom proputinovskom propagandom koju su godinama pedalirali tabloidni mediji lojalni Vučiću.
Ta podrška je bila u potpunosti vidljiva u petak uvečer, kada su hiljade demonstranata — od kojih su neki mahali ruskim zastavama i nosili slike Putina — marširali centrom Beograda da demonstriraju svoju podršku Moskvi.
Skup je bio u oštroj suprotnosti s masovnim protestima širom Evrope na kojima se osuđuje ruski rat protiv Ukrajine. A Beograd je također u velikoj mjeri van koraka sa EU na ekonomskom planu. Kako je blok prekinuo veze sa Rusijom i zatvorio svoje nebo za letove iz zemlje, Air Srbija je povećala svoje usluge do Moskve.
„Vučić se nalazi u teškoj i neprijatnoj situaciji koju je u velikoj mjeri stvorio“, rekla je Aleksandra Tomanić, izvršna direktorka Evropskog fonda za Balkan, nevladine organizacije koja radi na jačanju demokratije i podsticanju evropskih integracija u regionu.
Odnos Srbije i Rusije bio je blizak još od raspada Jugoslavije 1990-ih. Rusija se protivila NATO bombardovanju Srbije 1999. zbog represije Beograda nad etničkim Albancima na Kosovu.
Putin se gorko požalio na bombardovanje NATO-a, koje nije dobilo odobrenje Vijeća sigurnosti UN-a, dok ga je također naveo u pokušaju da opravda svoju invaziju na Ukrajinu.
Moskva je također bila moćan i glasan saveznik Beograda u odbacivanju deklaracije o nezavisnosti Kosova od Srbije 2008. i blokiranju pristupanja Kosova međunarodnim organizacijama.
Putin je nekoliko puta posjetio Srbiju i bio je srdačno dočekan kao prijatelj zemlje i od političkog rukovodstva i od velikog dijela stanovništva.
‘Nevjerovatan’ dogovor
U novembru prošle godine Vučić je posjetio Putina u ruskom gradu Sočiju i dvojica predsjednika su zaključili, kako je srpski lider ocijenio, “nevjerovatan” dogovor o gasu, zadržavajući cijene na istim i povećavajući snabdijevanje čak i kada se ostatak regiona Balkana suočava sa električna kriza.
Kao sunarodnici Sloveni i pravoslavni hrišćani, mnogi Rusi i Srbi sebe vide kao tradicionalne saveznike i kulturno bliske. Neki analitičari tvrde da dvije zemlje nisu tako prirodni politički partneri, ali je narativ ipak zavladao velikim dijelovima srpskog stanovništva, dijelom zato što ga guraju politički lideri.
„Popularnost Putina i Rusije dostigla je nadrealne nivoe u srpskoj javnosti. Svaki pojedini političar se plaši da bi, ako uradi bilo šta što se smatra antiruskim, to naljutilo značajan dio njihovih birača”, rekao je Vuk Vuksanović, analitičar istraživačkog centra Beogradskog centra za bezbjednosnu politiku.
Istraživanje objavljeno prošle godine pokazalo je da je Rusija daleko najpopularniji izbor kada su Srbi upitani na koju silu bi se najviše trebali osloniti za svoju nacionalnu sigurnost. Ista anketa, sprovedena za istraživačku organizaciju Savjetodavne grupe za politiku Balkana u Evropi, takođe je pokazala da dve trećine Srba ima „veoma pozitivan” stav o Putinu.
U tom kontekstu, svaki veći raskid sa Moskvom mogao bi da izazove previranja baš u trenutku kada Srbiju čekaju i parlamentarni i predsjednički izbori 3. aprila.
„Bukvalno bi bilo dovoljno da ruski ambasador izađe sa izjavom u kojoj optužuje Vladu Srbije da je izdala srpsko-rusko prijateljstvo u korist onih koji su bombardovali Srbiju i oteli Kosovo i nastao bi nezamisliv politički haos“, predviđa Vuksanović.
Odbijanje Srbije da uvede sankcije Rusiji također postavlja neprijatna pitanja za EU.
Blok je jasno stavio do znanja da očekuje da kandidati za članstvo slijede vanjsku politiku EU. Rezolucija Evropskog parlamenta kojom se osuđuje rat Rusije u Ukrajini izdvojila je Srbiju zbog kritika na račun sankcija.
U rezoluciji, usvojenoj velikom većinom prošle sedmice, „veliko žali zbog nesvrstavanja Srbije sa sankcijama EU protiv Rusije, što šteti njenom procesu pridruživanja EU“.
Ali analitičari i prodemokratski aktivisti dugo se žale da je EU previše meka prema Vučiću kada je u pitanju njegov odnos prema Rusiji i autoritarne tendencije kod kuće. Oni su optužili blok da je previše voljan da gleda u drugu stranu sve dok se on drži dijaloga o Kosovu koji podržava EU.
„EU također snosi veliku odgovornost. Oni su 10 godina naivno vjerovali da dokle god ima pozitivnih pomaka po pitanju Kosova, sve ostalo je manje važno i čisto unutrašnja politika”, rekao je Tomanić.
